I državna Agencija potvrdila: Vazduh u Čačku prekomerno zagađen

Tek nešto više od mesec dana pred kraj godine, republička Agencija za zaštitu životne sredine objavila je šest redovnih godišnjih izveštaja o stanju u različitim segmentima za 2021. godinu, ali tek pošto su mediji i stručna javnost negodovali jer tih dokumenata još nema.

Umesto na jesen, kako je to praksa, izveštaji o stanju kvaliteta vazduha, površinskih i podzemnih voda, o upravljanju otpadom, o ambalaži i ambalažnom otpadu, o plastičnim kesama, kao i o proizvodima koji nakon upotrebe postaju posebni tokovi otpada, objavljeni su krajem novembra, ali još uvek nedostaje krovni izveštaj o stanju životne sredine.

Ovo odugovlačenje sa javnim predstavljanjem zvaničnih podataka do kojih je država došla, a koji i prošle godine pokazuju sve lošije stanje ukupne životne sredine, moglo bi da znači da je njihovo objavljivanje postalo političko pitanje, a ne pitanje zakonske obaveze, tvrde poznavaoci.

– Razlog je u nastavku fingiranja izvršenja zakonskih nadležnosti od strane nestručnog, neodgovornog i partijskog menadžmenta u institucijama ove oblasti. U brizi ko će od bliskih partijskim sekretarima u novoj raspodeli mandata u najnovijoj i „najboljoj Vladi u novijoj istoriji“ dobiti kolač vlasti, nisu ni mislili na obaveze i građane. Treba ih razumeti, bez politike bili bi anonimusi…A samoodgovornost i samokažnjavanje nije u partijskim agendama nosilaca vlasti, komentariše Milenko Jovanović, uzbunjivač iz Agencije i osnivač Nacionalne ekološke asocijacije (NEA).

Zbog neusklađene metodologije i zakonskih manjkavosti, predstavljeni rezultati na prvi pogled mogu da budu zbunjujući, ali je već i tada jasno da i državni monitoring potvrđuje da građani Srbije iz godine u godinu udišu sve opasniji vazduh, zbog čega godišnje zvanično prevremeno umire više od 14.000 ljudi.

Tako je, prema izveštaju Agencije, vazduh u zonama Srbija i Vojvodina tokom prošle godine označen kao 1. kategorija kvaliteta, odnosno „čist ili neznatno zagađen“, osim u gradovima Čačak, Kragujevac, Kraljevo, Zaječar, Valjevo, Novi Pazar, Paraćin,  Loznica, odnosno Sremska Mitrovica, Subotica, Zrenjanin i Sombor, gde je vazduh 3. kategorije, tj. „ prekomerno zagađen“.

Vazduh je „prekomerno zagađen“ bio i u svih osam anglomeracija, Novi Sad, Beograd, Pančevo, Smederevo, Bor, Kosjerić, Užice i Niš.

– Zbog odredbi Zakona o zaštiti vazduha formalno se zone Vojvodina i Srbija tretiraju kao oblasti bez gradova. S druge strane, u skoro svim gradovima gde ima merenja PM čestica, vazduh je 3. kategorija, odnosno prekomerno zagađen. Takođe, i sve aglomeracije su u 2021. označene kao 3. kategorija, zbog odstupanja od dosadašnjeg autističnog vezivanja ocene kvaliteta vazduha samo za srednju godišnju vrednost, objašnjava Jovanović.

Upotrebom zona i anglomeracija kao prostornih celina, napomenuli su stručnjaci NEA, daje se lažna pozitivna slika o nivou zagađenjenosti ambijentalnog vazduha u ovim celinama, pa je neophodno uvesti i termine „gradovi“ i „naselja“ jer se u njima i vrši monitoring i ocenjuje kvalitet vazduha.

– Naime, uobičajeno je u dokumentima napisano da je kvalitet vazduha u zoni Vojvodina ili Srbija 1. kategorije, sem u pojedinim gradovima, a onda su navedeni gotovo svi gradovi gde se mere suspendovane čestice. U gradovima i naseljima živi više od 75 odsto stanovništva i van njih praktično nema monitoringa, pa se ocena kvaliteta vazduha u zonama svodi na deklarativnu informaciju, objašnjavaju iz NEA i dodaju da u prilog toj tezi ide i činjenica da je nadležnost, odosno zakonska obaveza praćenja koncentracija polutanata, ali i donošenja i sprovođenja mera za smanjenje aerozagađenja u rukama lokalnih samouprava.

Dodatno, upoređivati ocene u gradovima sa dosadašnjom i novom metodologijom je takođe pogrešno, upozorava Jovanović.

– Sada se prvi put uzima u obzir broj dana, pa čak i sati sa prekoračenjem pojedinih polutanata, što je novi provizorijum jer nije isto kada je taj granični broj premašen za 1 ili za 100 jedinica. To samo potvrđuje ispravnost inicijative koju je NEA podnela Vladi i resornom Ministarstvu da se važeći Zakon o zaštiti vazduha, donet 2011, poboljša jednostavnim i brzim izmenama pojedinih članova. Ali za to treba hrabrost nestručnjaka da priznaju da su do sada grešili i da neko zna više, a nije politički podoban, zaključuje Jovanović.

U ostatku Srbije lošije nego u Beogradu

Podaci iz izvestaja govore da je kvalitet vazduha 3. kategorije, odnosno „prekomerno zagađen“, u anglomeracijama Niš, Pančevo, Užice, Smederevo i Kosjerić, nastao usled prekoračenja graničnih vrednosti suspendovanih čestica PM10 i PM2,5, zatim u anglomeraciji Bor zbog prekomerne emisije sumpor-dioksida, a u anglomeraciji Novi Sad, zbog prekoračenja dozvoljenih emisija PM10 čestica. U anglomeraciji Beograd, uzrok je prekoračenje graničnih vrednosti PM10 i PM2,5, kao i granične vrednosti azot-dioksida. Prekoračenje dozvoljenih emisija PM10 čestica razlog je prekomernog zagađenja i u gradovima Kragujevac, Kraljevo, Loznica, Čačak, Zaječar, Paraćin (Popovac), Sremska Mitrovica, Sombor i Zrenjanin. Prekoračenje dozvoljene emisije PM10 i PM2,5 čestica dovelo je do preteranog zagađenja u gradovima Valjevo, Novi Pazar i Subotica.