Prethodni članak
Haos na Svetoj Gori: Ziloti poručili – „branićemo manastir do smrti“
Objavljeno 09/09/2024
Komentara: 0
Svetska politička previranja, uz decenijski verski spor, ponovo su uzavrela strasti na Svetoj Gori. U centru pažnje je manastir Esfigmen, gde se sprema treći okršaj u dve decenije između grčke policije i zilota, monaha koji se protive, kako tvrde, ekumenskoj prirodi kanonskog pravoslavlja, a koje veći deo pravoslavnog sveta smatra hrišćanskim fundamentalistima. Povod je, ovaj put, imenovanje Alkibijadesa Stefanisa, penzionisanog grčkog generala, za civilnog administratora Svete Gore.
Grčki mediji navode da je Stefanis postavljen pošto je dosadašnji administrator Anastasios Macijalis podneo ostavku. Međutim, stotinak zilota u Esfigmenu dočekalo je njegovo imenovanje sa podozrenjem, tvrdeći da se sprema da ih izbaci iz manastira i da ukine zabranu ulaska naoružanih ljudi u autonomnu monašku zajednicu.
Stefanis je za tu poziciju bio prvi kandidat premijera Kirijakosa Micotakisa, a ranije je bio na poziciji savetnika vlade za kritične oblasti i Svetu Goru od 2022. do 2023. godine. Posle njegovog imenovanja, prvi put u istoriji Svete Gore pojavili su se protestni grafiti, kojima su nepoznate osobe, uz uvredljive poruke, pored puta između luke Dafni i svetogorske „prestonice“ Kareje. Grafitom, potpisanim „Sveta Gora“, poručuje se da je Stefanis „izdajnik koji služi interesima NATO“..
Sprema li se akcija policije
Dolazak bivšeg zamenika ministra odbrane Grčke na mesto administratora dogodio se u jeku već postojećih varnica po pitanju ovog manastira. Krajem jula, prema navodima grčkih medija, „procurio“ je scenario grčke vlade da pozovu policijske službenike koji bi proterali 118 monaha zilota iz ovog manastira. Grčke vlasti već godinama pokušavaju da isele monahe nakon što su tamošnji sudovi presudili da monasi nezakonito zauzimaju teritoriju manastira. Novo bratstvo Esfigmena formirano je 2005. godine i njega je rukopoložio vaseljenski patrijarh Vartolomej, čijoj jurisdikciji pripada Sveta Gora, ali ga ziloti ne priznaju. Zbog nemogućnosti da uđu u manastir gde su ziloti, oni borave u Kareji.
Pozivajući se na presude grčkih sudova, carigradski patrijarh traži iseljenje zilota, kako bi u Esfigmen ušla nova monaška zajednica. Zbog pokušaja nasilnog iseljenja u dva navrata, 2006. i 2013. godine, došlo je do fizičkog sukoba novog i starog bratstva kod manastira kad su monasi čak bacali „Molotovljeve koktele” na policiju i kad je stradao 21-godišnji kaluđer Esfigmena. U pokušaju iseljenja 2013, policija je danima držala manastir u blokadi, u kom su se ziloti zabarikadirali, ali je blokada naprasno prekinuta. Prema navodima grčkih medija, ziloti su prethodno pokazali policajcima veliki broj butan boca u manastiru, objasnivši im da će ih dići u vazduh, pre nego što će napustiti manastir.
Odgovor zilota na čelu sa igumanom Metodijem ponovo je da će „braniti manastir do smrti“. U strahu od novih incidenata, a ranije su se dešavali čak i fizički obračuni monaha i policije, prethodna uprava Svete Gore je grčke vojske zatražila informaciju o planu intervencije. Monaška zajednica Svete Gore nije odobrila zahtev grčke policije da jake snage oklopnim vozilima uđu na teritoriju monaške autonomije kako bi se sprovela odluka suda i iselilo „ilegalno” monaštvo manastira Esfigmen.
Prema grčkim zakonima, iseljenja su zabranjena u periodu od 1. do 31. avgusta, pa su odmetnuti monasi ziloti, koji su prekinuli sve veze sa Vaseljenskom patrijaršijom, pod čijom je jurisdikcijom Sveta Gora, dodatno uvereni kako se sprema novi pokušaj da se oni isele. Zbog toga je nedavno održan i protest vernika u grčkom gradu Uranopolisu, koji se nalazi nadomak monaške republike.
Kako su rekli NIN-u iz kancelarije Hilandara u Beogradu, za sada je na Svetoj Gori mirno.
Pojedini grčki crkveni portali su pisali i da iseljavanje monaha iz Esfigmena otvoreno zagovara i Anastasios Macijalis koji je u martu postavljen za novog civilog administratora Svete Gore, ali je u međuvremenu dao ostavku iz ličnih razloga i došao je Stefanis. Macijalis, nekadašnji zamenik komandanta Grčke nacionalne obaveštajne službe, navodno je obećao da će izbaciti zilote iz manastira Esfigmen.
Vaseljenski patrijarh, Ukrajina, Rusija…
Manastir Esfigmen ima već dugu tradiciju zilota koji smatraju da su sve pravoslavne pomesne crkve, osim njihovih koje nazivaju „istinskim pravoslavnim crkvama“ (koje postoje u Srbiji, Rusiji, Bugarskoj, Grčkoj i Rumuniji i kanonski su nepriznate, te se smatraju jeretičkim i raskolničkim), početkom 20. veka poklekle pred iskušenjima: napadima komunističkih vlasti, promenom crkvenog kalendara, ekumenizmom i „crkvenim modernizmom“. Sukob je eskalirao 1972. godine, kada se tadašnji vaseljenski patrijarh Atinagora sastao sa rimskim papom Pavlom Šestim.
Osim verskog fundamentalizma i odbijanja saradnje sa Vaseljenskom patrijaršijom i vaseljenskim patrijarhom Vartolomejom, zilotima se na teret stavljaju i druge različite optužbe koje imaju veze i sa geopolitičkim prilikama.
Tako je iguman nove zajednice Esfigmena optužio je igumana zilota Metodija da je „oruđe ruskih interesa koji žele kontrolu nad manastirom“. Ziloti su optuženi da su „okupatori manastira“ i da neguju odnose „ruskim ultranacionalistima koji su nostalgični za Ruskom imperijom i njenom imperijalističkom politikom silaska u Egej“ kao i „finansijske transakcije sa Rusijom, jer tamo preko posrednika izvoze proizvode“.
Metodije je bio na udaru i zbog snimka na kom govori „Jevreji čuvajte se, može se pojaviti grčki Hitler“. Iguman Metodije se, međutim, obratio sudu, optužujući Vartolomeja za širenje lažnih vesti.
Sukob je pojačan i geopolitičkim okolnostima, te crkvenom situacijom u Ukrajini. Vlasti u Kijevu nedavno su pokrenule akciju zabrane pravoslavne crkve koja priznaje moskovsku patrijaršiju, a vaseljenski patrijarh je 2018. godine odobrio davanje autokefalnosti pravoslavnoj crkvi koja ne želi da ima veze sa Moskvom. Ruska pravoslavna crkva „ne može da oprosti“ carigradskom patrijarhu ovakvu odluku, optuživši ga za veze sa američkim Stejt Departmentom, te su odlučili da ih raskinu opštenje sa Vaseljenskom patrijaršijom. I Grčka pravoslavna crkva priznala je tu autokefalnost, međutim, mnogi svetogorski monasi (a ima ih iz više pomesnih crkava, među kojima su i one koje ne priznaju autokefalnost ukrajinske crkve), ne slažu se sa takvom odlukom. Među njima su i ziloti, koji su u tome pronašli još jedan dokaz protiv vaseljenskog patrijarha..
Pojavile su se i optužbe o navodnom prisustvu ruskih specijalaca kod zilota, što je Metodije demantovao.
„Optužuju nas da obučavamo Ruse. Ko dođe, mi ćemo ga ugostiti. Daćemo mu parče hleba da pojede“, rekao je on.
Jedno od spornih pitanja zbog kog su ziloti u sukobu sa Vaseljenskom patrijaršijom je i navodna namera da se Sveta Gora otvori za žene koje žele da je posete. Ta namera, navodno, dolazi pod pritiskom EU.
