Oj, Moravo

Zapadna Morava je za čačanski kraj oduvek predstavljala žilu kucavicu i nešto za šta je svaki Čačanin emotivno vezan i o čemu sa ponosom govori, tvrdeći da u Srbiji ne postoji lepša reka.

Zapadnu Moravu formiraju Golijska Moravica i Đetinja u polju Tašti, istočno od Požege, gde se pre spajanja sa Golijskom Moravicom u Đetinju uliva reka Skrapež. Mereno od izvora Golijske Moravice, Zapadna Morava je dugačka 308 km, dok je dužina same Zapadne Morave 208 km. Svojim tokom od zapada prema istoku Zapadna Morava razdvaja Šumadiju od južnih krajeva Srbije. Između planina Ovčar i Kablar reka probija Ovčarsko – kablarsku klisuru, u kojoj su pedesetih godina prošlog veka izgrađene dve hidroelektrane koje formiraju veštačka jezera Ovčar Banja i Međuvršje. Posebnu draž ovom delu toka Zapadne Morave, osim veličanstvenih meandara, daju i brojni manastiri izgrađeni u klisuri na obroncima Ovčara i Kablara, zbog čega je klisura dobila ime Srpska Sveta gora.

Golijska Moravica  (Foto: Planinarsko društvo Rujno Užice)

Srednji tok Zapadne Morave se proteže kroz čačansku kotlinu čiji početak obeležava brana i sezonsko veštačko jezero Parmenac, koje predstavlja deo sistema za navodnjavanje područja između Parmenca i Katrge, a koje odlikuje izuzetno razvijena poljoprivredna, odnosno povrtarska proizvodnja. U ovom delu toka u Zapadnu Moravu se sa leve strane ulivaju Kamenica, Čemernica, Bresnička reka, Lađevačka reka, dok se sa desne strane u nju ulivaju, Lupnjača, Loznička, Atenička, Trnavska, Zablaćska reka… U svom srednjem toku, odnosno Zapadnom Pomoravlju,  Zapadna Morava meandrira i često plavi priobalje, zbog čega je većina većih mesta poput Goričana, Lađevaca, Mrčajevaca… formirana dalje od reke.

Između planine Kotlenik i regije Gruža (severno) i planine Stolovi (južno) na obalama Zapadne Morave prostire se grad Kraljevo, a u kraljevačkom predgrađu Ratina u Zapadnu Moravu se uliva Ibar. Na prostoru između Gledićkih planina i Goča nalazi se Vrnjačka Banja, najpoznatija srpska banja i nekadašnji industrijski centar Trstenik u čijoj blizini je jedan od brojnih spomenika srpske srednjovekovne kulture i duhovnosti, manastir Ljubostinja. Medveđa, Velika Drenova, Kukljin, Jasika, Bošnjane, Globoder, grad Kruševac sa predgrađima, Pepeljevac, Parunovac i Čitluk nalaze se između regija Temnić i Rasina. Severno od Stalaća sastaju se Zapadna i Južna Morava i formiraju Veliku Moravu.

Meandri Zapadne Morave                (Foto: TOČ)

Ovčarsko – kablarska klisura i veštačka jezera Ovčar Banja i Međuvršje jedinstvenom florom i faunom svakako su nešto što Zapadnoj Moravi i celom ovom delu Srbije daje poseban pečat. Osim što predstavlja jedinstveno prirodno područje, Zapadna Morava, odnosno Zapadno Pomoravlje, predstavlja i ekonomski najrazvijenije područje u odnosu na područja Južne i Velike Morave. Pa ipak, nažalost, svakodnevno smo u prilici da se uverimo kako se ovo jedinstveno područje od spomenika prirode, polako ali sigurno, pretvara u spomenik ljudskom nemaru i neodgovornosti. Odnosno, da se Zapadna Morava, nekada čista reka, vremenom pretvorila u kolektor otpadnih voda, dok se na njenim obalama iz godine u godinu formira sve veći broj divljih deponija, što sve skupa nameće pitanje:

– Ima li nade za Zapadnu Moravu i njen sliv?

Odnosno, da li će uskoro naslov nadaleko čuvene pesme Oj Moravo glasiti Joj Moravo?!

Video prilog: Smeće na obali Morave (produkcija TV Telemark i OzonPress)

Tekst je realizovan u sklopu projekta “Zapadna Morava – biser prirode ili slika i prilika nebrige” koji sufinansira Ministarstvo kulture i informisanja RS u skladu sa Konkursom za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja iz oblasti javnog informisanja u 2016. godini. Stavovi izneti u pomenutom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.

___________________________________________________________________