Kadmijum i živa u ribama

U situaciji kada je većina naselja u slivu Zapadne Morave, kada je reč o vodosnabdevanju, orijentisana na preradu vode zahvaćene direktno iz rečnih korita Morave i njenih pritoka ili iz reni bunara u priobalju, koji su pod direktnim uticajem zagađenja koje ugrožavaju reke, zaštita reka dobija na još većem značaju, budući da je u direktnoj povezanosti sa zdravljem stanovništva. Kada je reč o zagađenju vodotokova i njegovih posledica po zdravlje, biološko i hemijsko zagađenje predstavljaju podjednaku opasnost i imaju nesagledive posledice.

Pomor ribe u Despotovici

– Bolest zagađenja je svaka bolest uzrokovana kontaminiranim stvarima, u konkretnom slučaju, vodom. Zagađenje vode pokazuju koliformne bakterije, koje u ovom okruženju obitavaju. Sem njih, postoje i drugi mikroorganizmi koji žive u zagađenoj vodi, pa samim tim i hrani, a uzročnici su bolesti zagađenja. Dosadašnja iskustva su pokazala da su kao posledica zagađenih voda najizraženije i najčešće bolesti: melioidoza, kriptosporidioza, gijardija, salmoneloza, gastroenteritis i oboljenja koja izazivaju parazitski, a prvenstveno pljosnati crvi. Osim mikrobioloških, postoje i druge bolesti zagađenja, a najbolji primer su četiri velike bolesti zagađenja Japana. Prve dve su Minamata i Nigata oboljenja — trovanje živom koja se bioakumulirala u ribi usled ispuštanja otpadnih voda u more. Živa je korišćena kao katalizator za oksidaciju etanola u etanal. Simptomi su bili nemogućnost pravljenja ujednačenih ili ikakvih pokreta, smanjenje vidnog polja, paraliza, koma i smrt. Treća je Jokaiči astma — trovanje sumpor-dioksidom i azot-dioksidom usled paljenja petroleuma i sirove nafte. Simptomi su bili raspad pluća, hronični bronhitis i bronhijalna astma. Četvrta je Itaj-itaj bolest trovanje kadmijumom koji je ispušten u reke tokom iskopavanja ruda. Simptomi su jaki bolovi u celom telu usled slabosti i krtosti kostiju. Postoji još jedan stariji slučaj nazvan Toroku bolest koju je uzrokovalo trovanje arsenom ispuštenim iz obližnje fabrike koji se izlio u reku, a koji je izazivao promene na koži i rak kože. Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije svake godine oko 500 miliona ljudi oboli od bolesti vezanih za vodu, a oko 10 miliona ljudi godišnje umire zbog zagađenja vode. U vodi se nalazi oko 500 vrsta virusa. Prema Alkinu, Bentonu i drugima, virusi su otporni prema temperaturi, promeni pH, a posebno prema oksidacionim sredstvima. Za uništavanje nekih virusa potrebne su visoke koncentracije hlora, odnosno ozona i duže njihovo dejstvo. S obzirom da su i u svetu virusi vrlo malo ispitani, to će za nas predstavljati jedan od narednih gorućih problema. Ispitivanja na eksperimentalnim životinjama prema tvrđenju nekih genetičara su pokazala da samo nekoliko atoma neke materije koji prodru u ćelije i njeno jezgro mogu dovesti do: genetskih, mutagenih, teratogenih i kancerogenih promena – objašnjava profesor dr Miodrag Pantelić, specijalista sanitarne hemije i stručni konsultant Ozon pressa na realizaciji projekta “Zapadna Morava biser prirode ili slika i prilika nebrige”

Mada ribarstvo, koje podrazumeva izlovljavanje većih količina ribe koja se nudi na prodaju, na Zapadnoj Moravi i njenim pritokama nije razvijeno kao kada je reč o nekim većim rekama poput Dunava, Save, Tise… već se uglavnom svodi na sportski ribolov, ali vrlo često i na krivolov, to nikako ne znači da se riba iz Morave ne koristi u ishrani. Na drugoj strani vode iz sliva Zapadne Morave oduvek su korišćene za zalivanje poljoprivrednih parcela, pa se samim tim opasnost koju nosi zagađenje širi i na poljoprivrednu proizvodnju. Dosadašnje analize kvaliteta vode Zapadne Morave i njenih pritoka su ukazale na prisustvo mnogih štetnih materija, kako kaže profesor Pantelić ceo periodni sistem elemenata, u ovim vodotokovima, što nedvosmisleno ukazuje na opasnost koja preti od zagađenja Zapadne Morave i njenih pritoka.

– Poznato je da u ribama i našem organizmu, dolazi do akumuliranja radionuklida, kao i teških metala u koncentraciji preko 1.000 puta većoj u odnosu na sadržaj u vodi –  upozorava profesor Pantelić.

Zapadna Morava kod Vrnjačke Banje

Kanadski biolog R. Sonstegard svojevremeno je objavio svoje eksperimentalno istraživanje i analizu riba koje borave na dnu jezera i reka gde se hrane potpuno prirodno. Kod svake vrste ribe je pronašao tumore, a većina njih je bila maligna. Naprimer, kod 30 odsto tolstolobika je ustanovio rak jetre. Nakon objavljenog istraživanja, nadovezao se i nutricionista W. Craig koji je u saradnji sa nacionalnim institutom za rak objavio podatke koji govore da je uveliko povećana stopa smrtnosti od raka u sredinama gde i ribe imaju tumore. Ljudi tokom ishrane unose meso zagađene ribe, ali i konzumiraju zagađenu vodu! Naučnici su u takvim navodno zdravim sredinama uzeli neke uzorke sa dna reke nakon što su prvo otklonili jedan površinski sloj dna, koji je u većini slučajeva i filter, pa su tu masu dna naneli miševima na kožu, nakon čega se pokazalo da je svaki miš dobio rak kože.

Takve supstance najčesće sadrže pesticide koji se identifikuju kao toksični zagađivači, ulja, razni derivati benzina i goriva, hlor, amonijak, teški metali i druge smrtonosne supstance. Mnoge ribe koje su bolesne i pate od ovakvih zagađivača, ali koje još nisu uginule, ulove ribolovci i tako dospevaju u domaćinstva, a sve veće količine takve ribe se preprodaju na pijacama, naročito u vreme posta i velikih verskih praznika. Nažalost, većina ljudi misli da jede zdravu ribu jer je ulovljena u reci i jezeru, što je veoma opasna zabluda.

Tekst je realizovan u sklopu projekta “Zapadna Morava – biser prirode ili slika i prilika nebrige” koji sufinansira Ministarstvo kulture i informisanja RS u skladu sa Konkursom za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja iz oblasti javnog informisanja u 2016. godini. Stavovi izneti u pomenutom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.

_________________________________________________________________