Demografska analiza zemalja bivše Jugoslavije

Na samom kraju 2016. statistički zavod iz Banjaluke objavio je konačne rezultate popisa stanovništva BiH iz 2013. koji se odnose na Republiku Srpsku, što označava i definitivni završetak ovih popisnih akcija na celom prostoru eks-Ju, piše Politika. Pre toga, kompletan popis na istom području organizovan je još 1991, pa je sad moguće upoređivati ove relativno nove rezultate sa onima od pre dvadeset i više godina.

Najjednostavnije je poređenje ukupnog broja stanovnika. Te 1991. u Jugoslaviji je bilo, prema tadašnjoj popisnoj metodologiji, oko 23,6 miliona stanovnika. Uz napomenu da su popis bojkotovali Albanci u Srbiji, pa je njihov broj tada procenjen, ali i uključen u ukupnu sumu.

Dvadeset godina kasnije na istom Ju prostoru je dva miliona ili oko 8,5 odsto stanovnika manje – 21,6 miliona. Po republikama, u najvećem demografskom minusu je Bosna i Hercegovina – od 850.000 ili oko dvadeset odsto, zatim Hrvatska deset odsto.

Područje Kosova i Metohije je s minusom od devet procenata, zatim Srbija (bez KiM) sa oko osam odsto (590.000). I time se završava spisak onih s demografskim minusom. Ostale nekadašnje federalne jedinice, Makedonija, Crna Gora, Slovenija, beleže skroman porast.

U Makedoniji je ostvareno neznatno povećanje od oko jedan odsto, mada je ta računica pod velikim upitom: za 1991. ne postoje konačni rezultati popisa (ponovljen 1994), a poslednji iz 2011. je prekinut, pa se za tu godinu koriste tekuće procene njihovog državnog zavoda za statistiku. Crna Gora je u plusu za pet hiljada, dok je Slovenija jedina zabeležila rast od četiri odsto.

Ova poređenja treba prihvatiti s rezervom zbog nekoliko bojkota popisa, a i zbog toga što u Makedoniji i BiH popisi i nisu održani 2011. nego 2002. i 2013.

Međutim, ako ove neusklađenosti zanemarimo dobićemo podatke koji pokazuju da su stanovništvo izgubile tri republike u kojima je vođen rat tokom devedesetih, s tim što je Bosna i Hercegovina na listi „gubitaša“ i u relativnom i apsolutnom pogledu na prvom mestu.

Upoređivanjem broja pripadnika različitih nacija na prostoru bivše Jugoslavije, dolazi se do podataka da je u odnosu na 1991. godinu upravo Jugoslavija izgubila najviše stanovnika. Na popisima iz 1991. godine, oko 750.000 stanovnika SFRJ se tako opredelilo, a na popisima na početku druge decenije ovog veka njih je na istom prostoru registrovano tek 24.000. Na drugoj poziciji po procentnom smanjenju broja stanovnika su Crnogorci – na popisima 2011. njih je ukupno bilo za 38 odsto manje nego 1991.

Međutim, kad se uporede apsolutne brojke, Srbi su na bivšem jugoslovenskom prostoru u ovom dvadesetogodišnjem periodu u najvećem minusu, gotovo za milion stanovnika, to jest za oko 960.000, što je 11 odsto ukupnog broja pripadnika te nacije.

Slede zatim Bošnjaci (minus 9,5 odsto), mada je na popisu 2013. u BiH bilo sporno tumačenje usvojene definicije stalnog stanovništva, pošto je Agencija za statistiku u BiH u stalno stanovništvo uključila i one koji žive u inostranstvu i duže od godinu dana.

Demograf Goran Penev kaže da je osnovni utisak koji se može steći poređenjem ovih podataka veliko smanjenje broja stanovnika, što je karakteristično i za mnoge druge zemlje u tranziciji. Nekada visokofertilitetna područja, poput Crne Gore, BiH, Makedonije i naročito Kosova, sada imaju mnogo nižu stopu fertiliteta, dok je na Kosovu čak negativna stopa rasta stanovništva.

Iako je negativna stopa rasta stanovništva trend svojstven bivšim socijalističkim zemljama Evrope, kod nas su i ratna zbivanja uticala na razlike u ukupnim skorovima, istakao je Panev. 

Politika, Nedeljnik

________________________________________________________________