Podsećanje na zaboravljenu komunističku istoriju nedeljnika NIN

U danima u kojima je jedna od ključnih vesti, makar u svetu novinarstva, ta da su članovi i članice kolegijuma i redakcije NIN-a dali otkaze novoj vlasnici ovog nedeljnika koja je najavila promenu njegove koncepcije – što će verovatno značiti i kraj ovog nedeljnika (makar kakvog ga znamo i čitamo u poslednjih deceniju i više), vredi podsetiti se na njegove važne a zaboravljene početke.

Nedeljne informativne novine – NIN, osnovali su članovi i simpatizeri Komunističke partije Jugoslavije u Kraljevini Jugoslaviji početkom 1935. godine. Prvi broj NIN-a objavljen je u Beogradu 26. januara, no već nakon 26 broja ga zabranjuje državna cenzura, septembra 1935. godine.

Deo naslovnice prvog broja NIN-a, januar 1935. godina       Izvor: Mašina

Novo objavljivanje ovog nedeljnog lista postalo je moguće tek nakon šesnaest godina, u potpuno novim društveno-političkim okolnostima, u socijalističkoj Jugoslaviji. Novi NIN pokrenut je na inicijativu novinara omladinskog časopisa Mladi borac, januara 1951. godine, u okviru jugoslovenskog Izdavačkog preduzeća Glas.

Nedeljnik NIN bio je jedan od najčitanijih nedeljnika u Jugoslaviji. Naročito je tokom sedamdesetih i početkom osamdesetih prodavan u ogromnim tiražima od preko 100.000 primeraka, dostižući svoj vrhunac 1981. godine sa 180.000 prodatih primeraka.

Osnivanje ovog „najstarijeg nedeljnika na Balkanu“, vezuje se za davnu 1935. godinu i Komunističku partiju Jugoslavije, što je istorijska činjenica na koju vredi podsetiti

Komunistički NIN

U savremenom nacionalističko-revizionističko obojenom kolektivnom sećanju, mnogi istorijski važni događaji koji su vezani za međuratni komunistički pokret u Jugoslaviji danas su zaboravljeni.

Tako je i malo poznata istorijska činjenica da je taj „najstariji nedeljnik na Balkanu“ najstariji zahvaljujući upravo komunističkoj partiji. Boreći se i organizujući se u dubokoj ilegali,  „zahvaljujući“ državnoj represiji Kraljevine Jugoslavije i zabrani rada, Komunistička partija Jugoslavije, koristila je mnoge legalne institucije kako bi nastavila sa svojim aktivnostima.

Jedna stranica NIN-a, 1935. godina    Izvor: Mašina.

Tako je i NIN pokrenut. Među mnogobrojnim dnevnim i nedeljnim novinama čije je trajanje obično bilo kratkog veka zbog policijskih zabrana, poput Bihalijeve Nove literature, zatim Stožera, Naše stvarnosti, Mlade kulture, Umetnosti i kritike  – okupljajući levo orijentisane intelektualce, književnike i kulturne radnice, poput Jovana Popovića, Ota Krstanovića, Božidara Adžije, Čedomira Minderovića, Pavla Bihalija, Stevana Galogaže, Velibora Gligorića, Oto Bihalji Merina, Dušana Matića, Fani Politeo Vučković, Aleksandra Vuča, Hugo Klajna, Milke Žicine, Radovana Zogovića i mnogih drugih – našao se i NIN sa svojih 26 brojeva.

Crteže i ilustracije kojima su obilovale stranice NIN-a izrađivali su tadašnji progresivni umetnici, u velikoj meri povezani sa društveno-angažovanom umetničkom grupom Život, te sa zagrebačkom grupom Zemlja koja je iste godine policijski zabranjena, poput Đorđa Andrejevića Kuna, koji je često ilustrovao i naslovne stranice NIN-a, kao i Mirko Kujačić, zatim Radojica Živanović Noe, Dragan Baja Beraković, Đurđe Teodorović, Krsto Hegedušić, Marijan Detoni, Đuro Tiljak i drugi.

Pred vlastima, vlasnici i urednici bili su doktor muzikologije, čuveni kompozitor i dirigent, Vojislav Vučković i Svetozar Popović-Milić, dok je Veselin Masleša – književnik i novinar, učesnik Narodnooslobodilačke borbe u kojoj će i poginuti, te narodni heroj Jugoslavije – bio odgovoran za list Komunističkoj partiji.

Uloga Veselina Masleše u širenju politike Narodnog fronta kroz NIN

Kao i mnogobrojna radnička i druga levo orijentisana štampa i NIN je pratio tadašnja društveno-politička dešavanja u zemlji i inostranstvu. Od tekstova koji su kritički detektovali i analizirali pojavu i širenje fašizma i antisemitizma u Evropi, preko analiza unutrašnje ekonomije Kraljevine Jugoslavije, i kritike njene državne politike, NIN je donosio i priloge o politici Narodnog fronta koja se tih godina formulisala.

NIN je, te 1935. godine, bio jedna od ključnih legalnih platformi za širenje komunističke politike Narodnog fronta. Glavni urednik NIN-a, marksista Veselin Masleša – bivši student Instituta za društvena istraživanja čuvene Frankfurtske škole – u mnogim je brojevima pisao o Narodnom frontu kao savezu radnika, seljaka, sitne buržoazije i intelektualaca, to jest, o savezu radničke klase sa svim onim društvenim klasama koje se ekonomski suprotstavljaju klasi kapitalista.

Naslovnica sedmog broja NIN-a, sa ilustracijom Đorđa Andrejevića Kuna   Izvor: Mašina.

Kao član mesnog komiteta za Beograd, Masleša je paralelno obavljao dvostruki politički rad – legalni, kao novinar  i društveni radnik, te ilegalni – radeći na obnavljanju i povezivanju partijske delatnosti u vremenu državne represije, učestvujući u organizaciji niza političkih akcija, radničkih štrajkova i studentskih demonstracija.

Jedna od njegovih bliskih saradnica i dugogodišnja prijateljica,  Mitra Mitrović, komunistkinja i jedna od ključnih akterki ženskog revolucionarnog pokreta, u biografiji posvećenoj Veselinu Masleši (Nolit, 1964.), opisuje period 1935. godine i njegov rada na Nedeljnim informativnim novinama, u mesecima u kojima je to bilo moguće – u „pauzama“ od perioda provedenih u političkom zatvoreništvu.

Mitra piše o svakodnevici njegovog života i rada na uređivanju NIN-a te 1935. godine, koja je postojala „u neprekidnoj krađi trenutaka slobode, da bi se svršilo bezbroj partijsko-političkih zadataka, da se napiše članak između dva neočekivana pretresa ili u kakvoj kafani pod prismotrom policijskog agenta.“

U mesecima u kojima smo svedoci njegovog verovatnog kraja vredi podsetiti se na ovu zaboravljenu a važnu istoriju osnivanja i početaka rada jednog od najznačajnijih jugoslovenskih nedeljnika.

Izvor: Mašina     Autorka: Vida Knežević

https://www.masina.rs/podsecanje-na-zaboravljenu-komunisticku-istoriju-nedeljnika-nin/

__________________________________________________________