U dva grada 14 mostova, samo jedan bezbedan

U Srbiji ima 70 visećih mostova koji se nalaze u 36 gradova i opština. Od tog broja za rušenje je čak 14. Za sanaciju je „zrelo“ 43 mosta , a svega 13 je – u dobrom stanju. Ovo su ovogodišnji podaci Ministarstva građevine, kojima se, u svom izveštaju, bavila i Državna revizorska institucija proveravajući, između ostalog, da li su republički inspektori kontrolisali svoje kolege na lokalu, kada je reč o poverenom poslu nadzora nad visećim mostovima.

Da nije tragedije u Ovčar Banji kada su, 13. oktobra 2022. godine na pauzi tokom putovanja, poginule dve žene a još deset građana povređeno, ni danas ne bismo znali koliko u Srbiji imamo visećih mostova i koliko je malo njih bezbedno za upotrebu.

Tog oktobra su, podsetimo, putnici iz autobusa koji je stao u Ovčarsko-kablarskoj klisuri, krenuli pešice preko visećeg mosta. Jedna sajla se od preopterećenja otkačila, a ljudi su upali u hladnu vodu Zapadne Morave.

Tek posle ove nesreće ministarstvo je dalo nalog opštinama da prebroje viseće mostove na svojoj teritoriji, za koje se ispostavilo da su „svačiji i ničiji“, građeni uglavnom bez građevinskih i upotrebnih dozvola.

Prvi rezultati su poražavajući – na teritoriji 126 lokalnih samouprava (19 nije dostavilo podatke) postoji 66 visećih mostova, od čega je 11 u dobrom stanju, 46 je za sanaciju odnosno rekonstrukciju, a devet – za rušenje (stanje na dan 24. novembar 2022).

„Većina ih je napravljena bez izdate građevinske i upotrebne dozvole i nisu evidentirani kao javna svojina jedinice lokalne samouprave“, navodi se u Instrukciji ministra građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture o preduzimanju potrebnih mera u cilju zaštite ljudskih života i imovine, sprečavanja nastanka štete i otklanjanja štetnih posledica nastalih korišćenjem visećih mostova.

Državna revizorska institucija se ove godine takođe pozabavila pitanjem upravljanja visećim mostovima u Srbiji.

Dok su revizori kontrolisali, ministarstvo je ažuriralo podatke o broju i procenjenom stanju visećih mostova. Prema njima, u Srbiji postoji ukupno 70 visećih mostova koji se nalaze na teritoriji 36 lokalnih samouprava. Od tih mostova čak 14 je za rušenje, 43 je za sanaciju, dok je svega 13 u dobrom stanju.

DRI konstatuje da, iako viseći mostovi nemaju značajan udeo u ukupnom broju i dužini mostova u Srbiji – mogu da predstavljaju opasnost po život ljudi ako se njima ne upravlja adekvatno.

DRI je, takođe, utvrdila da nije postojala objedinjena evidencija visećih mostova na teritoriji Republike Srbije do kraja 2022. godine, kao i da planske aktivnosti gradova – subjekata revizije nisu u dovoljnoj meri obezbedile uslove za efikasno upravljanje visećim mostovima.

„Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture je u decembru 2022. godine donelo Instrukciju o preduzimanju potrebnih mera u cilju zaštite ljudskih života i imovine, sprečavanja nastanka štete i otklanjanja štetnih posledica nastalih korišćenjem visećih mostova, ali je potrebno da prati postupanje opština i gradova po toj instrukciji,  u cilju unapređenja stanja u ovoj oblasti“, navodi DRI.

Grad sa najviše mostova za rušenje

U Kraljevu i Zaječaru od 14 visećih mostova, na osnovu stanja koje su utvrdili gradski građevinski inspektori, samo jedan je bezbedan za korišćenje, konstatovali su revizori.

Kraljevo je, inače, grad sa najvećim brojem visećih mostova, dok je Zaječaj, kako se navodi u izveštaju – grad sa najvećim brojem mostova za rušenje.

Upravo zato su ih revizori izabrali za predmet revizije.

„U toku revizije utvrdili smo da od 14 visećih mostova u gradovima Kraljevu i Zaječaru samo jedan je bezbedan za korišćenje. U pitanju je most u Mataruškoj Banji na teritoriji Grada Kraljeva. Navedeno je zasnovano na činjeničnom stanju utvrđenom od strane gradskih građevinskih inspektora koji su vršili nadzor nad visećim mostovima i to u Gradu Kraljevu pre revidiranog perioda, kao i u novembru i decembru 2022. godine i u Gradu Zaječaru u novembru 2022. godine“, navode revizori.

Od popisanih 70 visećih mostova na teritoriji Republike Srbije, na osnovu odgovora koje je DRI dobio od opština i gradova, jedan viseći most ima građevinsku i upotrebnu dozvolu (viseći most u Trsteniku); dva viseća mosta imaju građevinsku dozvolu, ali ne i upotrebnu dozvolu (viseći most u Mataruškoj Banji i viseći most u Zrenjaninu); jedan viseći most ima upotrebnu dozvolu (viseći most u Novoj Varoši).

Preostali viseći mostovi nemaju ni građevinske, ni upotrebne dozvole.

U periodu 2020–2022. godine, viseći mostovi u Srbiji nisu u dovoljnoj meri bili obuhvaćeni inspekcijskim nadzorom.

„U revidiranom periodu, do oktobra 2022. godine nije bilo nadzora republičke građevinske inspekcije nad radom građevinskih inspektora jedinica lokalnih samouprava u obavljanju poverenih poslova inspekcijskog nadzora u kojima su predmet nadzora bili viseći mostovi, niti je pre naloga Ministarstva iz novembra 2022. godine, bilo nadzora gradske građevinske inspekcije u kojima su predmet nadzora bili viseći mostovi u gradovima Kraljevu i Zaječaru.

Preko koje reke ima najviše mostova

Najviše visećih mostova ima na teritoriji Grada Kraljeva (deset), zatim opština Arilje i Medveđa (po pet visećih mostova), Grada Zaječara (četiri), a Grad Čačak i opštine Lebane i Trgovište imaju po tri viseća mosta.

Preostali viseći mostovi su raspoređeni tako da osam opština ima po dva viseća mosta, a 21 opština ima po jedan viseći most na svojoj teritoriji.

Na teritoriji sedam opština i gradova sa najvećim brojem visećih mostova, nalaze se 33 viseća mosta, odnosno oko polovina ukupnog broja visećih mostova u Srbiji.

Najviše visećih mostova ima preko reke Ibar (ukupno deset mostova i to – sedam u Kraljevu, dva u Raškoj i jedan most koji se nalazi na teritoriji obe JLS), zatim Zapadne Morave (osam, od kojih su tri u Čačku, dva u Kraljevu, po jedan u Požegi, Trsteniku i Ćićevcu), Velikog Rzava (pet u Arilju), Belog Timoka (tri u Zaječaru) i Pčinje (tri u Trgovištu).

Na osnovu dostavljenih podataka od strane jedinica lokalne samouprave, viseći mostovi su izgrađeni pedesetih godina prošlog veka u Negotinu, Prijepolju, Boru, zatim šezdesetih godina u Aleksincu, Arilju, Zrenjaninu, Ćićevcu, Novoj Varoši, Svilajncu, dok su u poslednjih desetak godina, kako navodi DRI – izgrađeni viseći mostovi u Rekovcu, Kragujevcu i Mionici.

Na teritoriji Opštine Kanjiža nalazi se najduži viseći most (oko 354 metara), a najkraći viseći mostovi izgrađeni su u Lebanu, Trgovištu, Medveđi, Arilju, Leskovcu, Rekovcu i Brusu (dužine do 20 metara).