Činjenice koje se ignorišu

Nesporna je činjenica da štetu od zagađenja Zapadne Morave i njenih pritoka decenijama trpi eko sistem reke i njenog priobalja, a što su potvrdila brojna istraživanja i akcidenti koji su zabeleženi na ovom području. Međutim, ono što unosi nespokojstvo među stručnjake i obične građane je pitanje koliko zagađenje Zapadne Morave ima uticaj na zdravlje stanovništva koje gravitira ovoj reci i njenim pritokama. Tim pre jer je većina naselja i gradova prinuđena da sisteme vodosnabdevanja bazira na vodozahvatima direktno iz reka ili na reni bunarima u priobalju.

Rzav, vodozahvat Ševelj

Za razliku od opština i gradova u donjem toku Zapadne Morave, četiri opštine (Arilje, Požega, Lučani i Gornji Milanovac) i grad Čačak, svojevremeno su zajedničkim finasijskim sredstvima izgradile sistem za vodosnabdevanje Rzav koji ove opštine i grad Čačak snabdeva pijaćom vodom iz vodozahvata na Rzavu, jednoj od najčistijih reka u Srbiji. Međutim, činjenica da ovaj sistem još uvek nije završen, budući da nije izgrađena akumulacija Svračkovo, koja bi omogućila stabilno snabdevanje vodom u kriznom letnjem periodu kada vodostaj Rzava i njegovih pritoka dostigne biološki minimum, neki od korisnika su, poput Čačka, primorani da koriste vodu iz reni bunara u priobalju Zapadne Morave, zbog čega ekološki stručnjaci poput profesora dr Miodraga Pantelića, specijaliste sanitarne hemije i stručnog konsultanta Ozon pressa na realizaciji projekta “Zapadna Morava biser prirode ili slika i prilika nebrige”, ukazuju i upozoravaju na opasnost koje zagađenje reke i njenih pritoka predstavlja za zdravlje ljudi.

– Opšte je poznato da Zapadnu Moravu i većinu njenih pritoka ugrožavaju zagađnja svih vrsta od komunalnih preko industrijskih do brojnih divljih deponija u njenom priobalju, samim tim kvalitet vode u reni bunarima i infiltracionim bazenima je u direktnoj vezi sa kvalitetom vode u rečnom koritu koja se koristi za prihranjivanje podzemnih voda bunara u priobalju. Ove vode osciliraju u pogledu izdašnosti tokom godine, dok su na drugoj strani ekološki akcidenti postali redovna pojava. Usled umanjenog protoka vodotokova dolazi do povećanog zagađivanja: industrijskim, komunalnim, otpadnim vodama sa poljoprivrednog zemljišta, kao i od rasutih izvora zagađenja poput divljih deponija. Ovo povećano zagađenje dovodi do velikog povećanja sadržaja analiziranih fizičkih i fizičkohemijskih pokazatelja koji direktno utiču na higijensku ispravnost pijaće vode – upozorava profesor Pantelić.

Izgradnja brane Svračkovo

Svojevremeno je Institut za nuklearna istraživanja Vinča analizirao vode i nanose, odnosno mulj u akumulaciji Parmenac, u čijem priobalju se nalaze reni bunari koje koristi čačansko JP Vodovod i tom prilikom je utvrđeno prisustvo najrazličitijih štetnih materija u vodi Zapadne Morave u tom delu toka.

– Najmodernijom metodom neutronske aktivacione i X-fluorescentne analize u vodi i mulju akumulacije Parmenac utvrđeno je prisustvo većeg broja hemijskih parametara koji imaju embriogeno, mutageno, teratogeno i kancerogeno dejstvo na ljudski organizam. Ovom analizom je u vodi iz akumulacije Parmenac dokazano prisustvo: gvožđa, mangana, nikla, bakra, cinka, olova, hroma, žive, kadmijuma, antimona, kobalta, stroncijuma, titana, cirkonijuma, rubidijuma, itrijuma, germanijuma, niobijuma… Zavod za zaštitu prirode Srbije, 1998. godine publikovao je studiju zaštite Ovčarsko – kablarske klisure kojom je potvrđeno prisustvo ovih elemenata – objašnjava profesor dr Miodrag Pantelić, specijalista sanitarne hemije.

Analize koje su rađene tokom posledjih godina ukazuju na nužnost izgradnje akumulacije Svračkovo na reci Rzav, jer kapacitet vodozahvata iz koga fabrika za preradu vode u Arilju crpi vodu odavno ne može da podmiri potrebe brojnih korisnika. Pre svega zahvaljujući nekontrolisanom priključenju velikog broja naselja na sistem za vodosnabdevanje Rzav, koga su lokalne vlasti koristile u svrhu političkog marketinga, ne vodeći računa o tome da li vodozahvat Ševelj ima kapacitet za toliki broj naselja. Na drugoj strain, mada je izgradnja akumulacije Svračkovo svojevremeno najavljivana kao prioritetan kapitalan projekat, sudeći na osnovu do sada realizovanih radova, teško je prognozirati, ne kada će, već da li će ovaj projekat, uprkos urgentnosti i njegovom značaju, pre svega kada je reč o zdravlju stanovnika ovog dela Srbije, ikada biti realizovan.

Tekst je realizovan u sklopu projekta “Zapadna Morava – biser prirode ili slika i prilika nebrige” koji sufinansira Ministarstvo kulture i informisanja RS u skladu sa Konkursom za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja iz oblasti javnog informisanja u 2016. godini. Stavovi izneti u pomenutom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.

_______________________________________________________-