Joj Moravo: Divlje deponije, industrijske otpadne vode i kanalizacija

Pre tri godine portal Ozon pres je uz finasijsku podršku Ministarstva kulture i informisanja realizovao medijski projekat pod naslovom „Zapadna Morava – slika i prilika nebrige i neodgovornosti„ sa ciljem da se ukaže na alarmantno stanje u kome se decenijama unazad nalazi Zapadna Morava koju Čačani često nazivaju svojim morem.

Nažalost ni naš projekat ni stalna upozorenja stručnjaka nisu dala nikakv efekat kada je reč o reakcijama nadležnih institucija, ali ni kada je u pitanju svest građana koji uprkos relevantnim podacima svesno ili nesvesno odbijaju da prihvate činjenicu da je voda Zapadne Morave u toj meri zagađena da se kupanje u njoj slobodno može porediti sa kupanjem u kolektoru otpadnih voda.

Od 2016. godine kada je Ozon pres realizovao ovaj projekat situacija se znatno pogoršala o čemu svedoči i permanentno izlivanje ulja i masti u rečicu Lupnjaču, odnosno Jezdinski potok, pritoku Zapadne Morave, a da se do dana današnjeg nadležni nisu usaglasili oko toga ko je zagađivač, mada mnogi Čačani prstom upiru u kompaniju Sloboda, što je pre nekoliko dana potvrdio i gradonačelnik Čačka, doduše tvrdeći da je Sloboda krivac samo za poslednje registrovano zagađenje.

Budući da tekstovi objavljeni u sklopu projekta „Zapadna Morava – slika i prilika nebrige i neodgovornosti„ ni posle tri godine nisu ništa izgubili na aktuelnosti redakcija Ozon presa je odlučila da neke od njih ponovo objavi kako bi javnost stekla uvid u pravo stanje u kome se nalazi Zapadna Morava.

Ako se posmatra po broju pritoka, Zapadna Morava, mada spada u red manjih reka, svrstava se u red značajnih srpskih reka, zbog čega je njena zaštita u interesu nesamo opština i gradova kroz koje protiče ili koji joj gravitiraju, već društva uopšte.Slivno područje ima površinu od 15.849 km2. Zapadna Morava prima 85 pritoka, a među njima se posebno ističu Ibar, Rasina i Bjelica, Čemernica, Dičina i Gruža. Osim Ibra u veće pritoke Zapadne Morave se svrstava još i Gruža čiji tok iznosi 62 kilometra.

Međutim razvijenost hidrografske mreže Zapadne Morave najjasnije se uočava na primeru opštine Vrnjačka Banja u kojoj ima oko 200 km potoka i rečica koje se slivaju u Zapadnu Moravu. Međutim koliko je Zapadna Morava bogata pritokama podjednako je “bogata” i kada su zagađivači u pitanju. Bukvalno od mesta nastanka pa do ušća kod Stalaća gde sa Južnom Moravom formira Veliku Moravu, Zapadnu Moravu ugrožavaju divlje deponije, Industrijske otpadne vode i sanitarne vode, odnosno kanalizacija.                    

Prema nekim podacima na obalama Južne, Zapadne i Velike Morave registrovano je više od 1.000 divljih deponija, što na drugoj strani znači, kako procenjuju stručnjaci, da svako selo u Pomoravlju ima bar jednu divlju deponiju. Industrijske otpadne vode predstavljaju problem gotovo svih srpskih reka budući da su industrijska postrojenja koja imaju sisteme za prečišćavanje u Srbiji prava retkost. Sa ovim problemom suočava se i Zapadna Morava koju podjednako ugrožava industrija koja otpadne vode direktno ili putem kanalizacione mreže ispušta u reke koje je formiraju ili njene pritoke kao što su Đetinja, Skrapež, Golijska Moravica, Ibar, Rasina…

Uzvodno od Čačka u Zapadnu Moravu, reke koje je formiraju ili njene pritoke izlivaju vode iz ivanjičkih, ariljskih i firmi iz Guče i Lučana. Ništa manju opasnost, kada je reč o zagađenju Zapadne Morave, ne predstavljaju ni takozvane sanitarne vode, odnosno kanalizacija putem koje se u reku osim organskih materija ulivaju i deterdženti i slične hemikalije koje predstavljaju opasnost po eko sistem.

Pored mineralnih i organskih materija koje su već bile prisutne u vodi čijom je upotrebom ova otpadna voda i  nastala  ona još sadrži i značajne količine papira, sapuna, otpadaka od hrane kao i velikog broja drugih otpadnjih materija. Najveći deo zagadjivača domaće vode je organskog porekala i zbog toga je podložan za razvoj mikroorganizama koji se hrane mrtvim orgranskim  materijalom, a najveći problem predstavljaju seoska domaćinsta koja nisu priključena na kanalizacionu mrežu.

Svi ovi podaci nastali na osnovu višedecenijskih istraživanja nedvosmisleno ukazuju na pogubnu činjenicu da  je reka Zapadna Morava zagađena celim tokom do svog ušća kod Stalaća.

Incidenati koji su se dogodili u slivu Zapadne Morave od 2006. do 2013. godine

– 22. avgusta 2006. godine zabaležen je pomor riba u Zapadnoj Moravi, i to u toku od dva kilometra između Ovčar Banje i manastira Nikolje, ogromnih razmera.

– 28.05.2007. godine Institut za zaštitu zdravlja Srbije utvrdio je da je tok reke Gruže kroz opštinu Knić zagađen

– 30. jula 2007. godine došlo je do pomora ribe u reci Skrapež i to u dužini od 5 km, od centra Požege do ušća Skrapeža u Đetinju

 – 02. oktobar 2008. godine Republička inspekcija za zaštitu životne sredine utvrdila je da je došlo do izlivanja 50 litara amonijaka u reku Bjelicu.

– 25. aprila 2009. godine došlo je do pojave velike količine bele pene koja je pokrila skoro celu reku Đetinju, u pojasu između dva mosta na Gradskoj plaži.

– 18. novembra 2009. godine u reci Čemernici, koja se u blizini Čačka uliva u Zapadnu Moravu, zabeležen je pomor ribe.

– 06. septembra 2010. godine potvrđena je opšte poznata činjenica zagađivanja reke Đetinje.

– 03. septembra 2011. godine došlo je do pomora ribe u reci Ibar.

– 30. jula 2013. godine dogodio se pomor ribe u reci Rasini.

– 12. avgusta 2013. godine došlo je do uginuća oko 3.200 komada ribe (krkuša, klen, potočna mrena i uklija) u ribljoj stazi na brani mini hidroelektrane MH „Moravica“ u Ivanjici.

_____________________________________________________________