Nedopustiva neodgovornost

Na pogubne posledice zagađenja Zapadne Morave i njenog sliva decenijama unazad ukazuju brojni stručnjaci, mediji, a ova tema se vremenom sve više obrađuje i u osnovnim i srednjim školama. Nažalost, uprkos tome, s obzirom na stalni tast zagađenja, stiče se utisak da je svest o značaju zaštite Zapadne Moorave, njenih pritoka i sliva još uvek na veoma niskom nivou. Profesor dr Miodrag Pantelić, specijalista sanitarne hemije i stručni konsultant Ozon pressa na realizaciji projekta “Zapadna Morava biser prirode ili slika i prilika nebrige”  je jedan od onih stručnjaka koji neprestano ukazuju, ne samo na problem zagađenja već i na značaj vode za čovečanstvo.

Brana Parmenac    (Foto: Aleksa Randjelović)

– Voda je osnovni preduslov za život svih živih bića na Zemlji. Da bi živa bića mogla da žive normalno, voda u kojoj žive ili voda koju koriste mora imati prirodan hemijski sastav i prirodne karakteristike. Kada se, usled čovekovog delovanja, značajno promeni hemijski sastav vode, kao i odnosi koji u njoj vladaju, kažemo da je voda zagađena – objašnjava profesor Pantelić.

Nesporna je činjenica da vekovima ljudi vodu, potoke, reke, jezera i mora koriste kao svojevrsne deponije, a danas se suočavamo i sa činjenicom da osim komunalnog otpada vodotokove, kako upozorava profesor Pantelić, zagađuju I vodeni saobraćaj, đubriva i pesticidi sa obradivih površina, rastvarači i deterdženti iz domaćinstava i fabrika, metali iz industrijskih procesa koji na najrazličitije načine nalaze put do reka i preko njih dolaze do mora.

Zagađujuće materije dospevaju do vode direktnim i indirektnim putevima. Direktni oblici zagađivanja podrazumevaju formiranje posebnih otpadnih voda u koje čovek ubacuje štetne materije i koje, po pravilu, direktno izliva u rečne tokove. Kada štetne materije dolaze iz industrijskih postrojenja, govorimo o industrijskim otpadnim vodama, a kada dolaze iz domaćinstava i urbanih sredina, govorimo o komunalnim otpadnim vodama. I jedne i druge u sebi nose ogromne količine zagađujućih materija, koje na kraju završavaju u rekama. Voda se indirektno zagađuje u procesu spiranja štetnih hemijskih materija u zemljištu. Na tom putu one lagano prelaze u podzemne vode, odakle procesima prirodnog kruženja vode sigurno dolaze do reka, jezera, mora.

Jezero Parmenac

Mada u laičkoj javnosti preovlađuje stav da industrijsko zagađenje predstavlja najveću opasnost za vodotokove i živi svet u njima, profesor Pantelić ukazuje na ništa manje pogubne posledice zagađenja materijama koje u reke dospevaju putem otpadnih voda iz domaćinstava.

– Otpadne vode, đubrivo i deterdženti su bogati nitratima i fosfatima, supstancama koje biljke koriste za svoj rast. Kada velika količina nitrata i fosfata dospe u vodu, uobičajen rezultat je „populaciona eksplozija“ planktonskih algi. Ova pojava se naziva „cvetanje vode“. Prenamnožene alge su u stanju da potroše gotovo sav kiseonik iz vode, izazivajući uginuća riba i drugih životinja. Višestruki uticaj na promene sastava živog sveta vodenih ekosistema takođe imaju toplotna zagađenja vode. Na mestima izlivanja tople vode koja hladi postrojenja elektrana, temperatura može preći 80˚C. Zbog tako visokih temperatura, kao i zbog značajnog smanjenja količine kiseonika na takvim mestima, prirodnu biocenozu zamenjuje siromašna zajednica organizama otpornih prema ekstremnim uslovima života. Čiste vode sa očuvanim životnim zajednicama vodenih organizama osnova su čovekovog opstanka na Zemlji. Zbog toga je stalno praćenje kvaliteta vode jedan od preduslova za pokretanje adekvatnih akcija zaštite – objašnjava profesor dr Miodrag Pantelić, specijalista sanitarne hemije

Tokom poslednjih decenija profesor Pantelić i njegove kolege neprestano ukazuju na opasnost koju nosi zagađenje Zapadne Morave, njenih pritoka i sliva, budući da se veliki deo opština i gradova na ovom području pijaćom vodom snabdeva iz reni bunara u priobalju reka koje čine sliv Zapadne Morave, a koje nije i ne može ostati pošteđeno od zagađenja reka pokraj kojih se nalaze.

Video prilog: Protest na Ljubić Keju (produkcija TV Telemark i OzonPress)

Tekst je realizovan u sklopu projekta “Zapadna Morava – biser prirode ili slika i prilika nebrige” koji sufinansira Ministarstvo kulture i informisanja RS u skladu sa Konkursom za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja iz oblasti javnog informisanja u 2016. godini. Stavovi izneti u pomenutom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.

____________________________________________________________