Raznovrsnost moravske flore i faune

Sliv Zapadne Morave čine najrazličitije vrste vodotokova i voda, što je uticalo da se ova srpska reka i njene pritoke odlikuju raznovrsnim i bogatim živim svetom, zbog čega su neki njeni delovi, poput Ovčarsko-kablarske klisure, proglašeni zaštićenim područjima. Gornji tok Zapadne Morave i slivove reka Golijske Moravice i Đetinje, koje je formiraju u Požeškom polju, karakterišu brdsko planinske vode bogate salmoidnim vrstama ribe poput pastrmke i lipljana, dok obale i priobalje krase biljne vrste karakteristične za nadmorske visine preko 500 metrara. Brdsko ravničarski vodotokovi, koji se sreću na nadmorskim visinama ispod 500 metara, odlikuju reke u srednjem i donjem toku poput Studenice, Rasine, Đetinje, Skrapeža i celog toka Gruže, Čemernice, Dičine… koje nastanjuju potočna mrena i neke vrste bele ribe. Vodotoci sliva Zapadne Morave se po svojim karakteristikama mogu  izdvojiti u posebnu grupu i pripadaju većim vodotokovima i tzv. ciprinidno mrensko-šaranskoj regiji, koju nastanjuje četrdesetak ribljih vrsta, između ostalih: deverika, linjak, skobalj, som, crvenperka, šaran, grgeč, štuka, bucov,  bodorka…

Zahvaljujući, često neplanskom i nekontrolisanom poribljavanju Zapadne Morave, njenih pritoka i akumulacija koje se nalaze u slivu ove reke, sve prisutnije su neke vrste riba koje su na raznorazne načine unete iz Amerike ili Azije, poput sunčanica, patuljastog soma cverglana ili manića. Na ovaj način je, kako upozoravaju ihtiolozi i ekolozi, doveden u pitanje opstanak štuke, šarana, karaša, klena i platice, pa i amura i linjaka u ovim vodama, budući da se neke od ovih vrsta hrane ikrom i mlađi ostalih riba.

Osim veštačkih jezera formiranih za potrebe elektroprivrede, poput Ovčar Banje i Međuvršja, sliv Zapadne Morave obiluje i drugim vrstama stajaćih ili polustajaćih voda, vodama  kakve su kanali, mrtvaje ili  bare, nastale na mestima gde se nekada eksploatisao šljunak, a jedna od najpoznatijih svakako predstavlja čitav sistem Podunavačkih bara, u blizini Vrnjačke Banje, koji čine 22 bare ukupne površine od 23 hektara. Karakteristično za ove bare je to što su nastale delovanjem čoveka, odnosno eksploatacijom šljunka, ali su vremenom poprimile karakter prirodno stvorenog predela. Ove bare, kao i ostale stajaće vode u priobalju Zapadne Morave, su putem podzemnih vodotokova povezane sa Zapadnom Moravom i njenim pritokama.

Osim po bogatstvu ribljih vrsta živi svet sliva Zapadne Morave karakteriše i bogatstvo ptičijim vrstama od kojih su neke, poput laste bregunice koja se gnezdi na strmijim obalama Zapadne Morave, delimično ili potpuno nestale iz drugih delova Srbije. Meandri Zapadne Morave, naročito u Ovčarsko-kablarskoj klisuri, obiluju  barskim pticama, od kojih mnoge, poput rmorana, divljih patrki, gnjuraca i labudova zimuju u dolini Zapadne Morave, što ovaj deo Srbije nesumnjivo čini izuzetnim. U slivu Zapadne Morave registrovano je više od 100 ptičijih vrsta.

Dok gornji tok Golijske Moravice i Đetinje odlikuju biljne vrste karakteristične za brdsko-planinske ekosisteme, potez između Čačka i Kruševca, odlikuju barske biljne vrste poput rogoza i trske. Na obalama Zapadne Morave i njenih pritoka uočljiva je žbunasta i drvenasta vegetacija, koju pre svega čine vrba, jova i topola. Šume i lugovi sliva Zapadne Morave obiluju raznim vrstama divljači, poput zeca, lisice, jazavca, jarebice, prepelice, šumske šljuke, fazana, dok su u planinskim predelima Golije, ali i na obroncima planina Ovčar i Kablar, prisutni divlja svinja i srna, a sve češće se viđaju i vukovi.

Sve ovo sliv Zapadne Morave čini izuzetnim prirodnim dobrom, koje je nažalost decenijama zanemareno i izloženo najrazličitijim vrstama zagađenja i degradacije, koje ugrožavaju ne samo životinjske vrste već pogubno deluju i na zdravlje ljudi. Tim pre jer je vodosnabdevanje najvećeg dela naselja u slivu Zapadne Morave bazirano ili na vodozahvate iz reka ili reni bunare u njihovom priobalju.

Tekst je realizovan u sklopu projekta “Zapadna Morava – biser prirode ili slika i prilika nebrige” koji sufinansira Ministarstvo kulture i informisanja RS u skladu sa Konkursom za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja iz oblasti javnog informisanja u 2016. godini. Stavovi izneti u pomenutom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.

___________________________________________________________________