149 godina od rođenja Nadežde Petrović

Delo Nadežde Petrović zrači strašnom ekspresijom, snagom i hrabrošću ove jedinstvene žene, koja je rođena na današnji dan pre 149 godina u Čačku.

Nadežda Petrović 1913.

Nadežda Petrović je najznačajniji srpski slikar s početka veka. Iako je tematski ostala verna nacionalnom, stilski se potpuno okrenula savremenim tokovima evropske umetnosti. U odnosu na ostale naše umetnike išla je znatno ispred svog vremena – sigurno da je i to jedan od razloga što od svojih savremenika nije bila dobro shvaćena u jednoj tradicionalno-patrijarhalnoj srpskoj sredini.

Zahvaljujući njenom duhu koji je, iz male Srbije, stremio modernom svetu, ali i srećnim okolnostima da se, početkom 20. veka, školuje i da poseti likovne centre Evrope, njeno slikarstvo ide, najvećim delom, u korak sa evropskim ekspresionizmom, a ponekad se čak približava, tada još neafirmisanoj, apstrakciji.

U njenu čast i povodom godišnjice rođenja je 2021. izvedena monodrama „Nenapisana pisma“ u izvođenju glumice Vanje Milačić.

Bila je jedan je od pratećih programa izložbe „Zlatnom rukom i srebrnim srpom“ „Umetničke galerije Nadežda Petrović“ u Čačku, koja je u saradnji sa Etnografskim muzejem u Beogradu, predstavila zbirku etnografskih predmeta iz Nadeždinog pariskog ateljea.

Inspirisana slojevitom ličnošću ove znamenite Srpkinje, njenim emotivnim i umetničkim nedoumicama, položajem umetnika u tadašnjoj Srbiji i ondašnjim političkim previranjima, Milkica Miletić, književnica iz Čačka je oživela lik Nadežde Petrović u svom tekstu „Nenapisana pisma“, koji je za scenu adaptirala i režirala Nataša Radulović.

Natašu Radulović pozorišna publika prepoznaje po režijama u više gradova Srbije, i evropskim gostovanjima, poput Moskve, Jekaterinburga, Pariza, Hanovera, a među predstavama izdvajaju se „Ključevi od Leraha“ u Beogradskom dramskom pozorištu, „Duet za solistu“ u Narodnom pozorištu Sombor, „Božji ljudi“ u Pozorištu „Bora Stanković“ Vranje, i „Mala crna haljina“ u Domu Jevrema Grujića.

„Osećam se počastvovanom što mi je ukazano poverenje grada Čačka i njegovih građana, da odigram boginju njihovog podneblja i da na taj način umetnički i ljudski približim novim generacijama mogućnost da saznaju koliko je značajna Nadežda Petrović bila i za njihov sadašnji život i položaj. Osim njenih visokoumetničkih slikarskih radova, ostavila nam je mogućnost da žene današnjeg vremena mogu slobodno da biraju način na koji će živeti“, izjavila je tada glumica Vanja Milačić.

Na njenim najboljim radovima dominiraju velike površine, njene omiljene, užareno crvene boje i, njoj komplementarna, zelena. Ljubav prema bojama stvara na nekim platnima koloristički vrtlog gde se, pored ostalih, ističu fovistička ljubičasta, plava i crna boja. Snažni potezi četkice i široki i gusti, pastuozni, namazi ponekad platno pretvaraju u dinamičnu reljefastu površinu. Volela je da slika portrete i pejzaže, a njen patriotizam ogledao se i u čestom izboru tema iz nacionalne istorije i slikanju ljudi i predela Srbije.

Delo Nadežde Petrović, u celini, zrači strašnom ekspresijom, snagom i hrabrošću ove jedinstvene žene – slikara sa Balkana. Školovanje u Minhenu, posete Parizu i Italiji i stalni povratak tradicionalnoj Srbiji ostavili su trag na njenim platnima, pa se njen opus može podeliti na nekoliko perioda. Tokom balkanskih i Prvog svetskog rata bavila se i fotografijom, kao prva žena ratni fotograf.

U čast Nadežde Petrović osnovan je Memorijal maja 1960. godine i jedno je od najstarijih bijenala u Srbiji. Prva izložba otvorena je 1. septembra pre šest decenija, a tada je učestvovalo 18 umetnika sa 44 slike.

Nadežda Petrović rođena je 12. oktobra 1873. godine Čačku. Završila je Višu žensku školu u Beogradu 1891, a naredne godine položila je ispit za nastavnicu crtanja u srednjim školama. Tada je postala učenica u ateljeu Đorđa Krstića, a tokom 1896. i 1897. godine pohađala je školu kod Cirila Kutljika. Od 1898. godine započela je školovanje u Minhenu u ateljeu Antona Ažbea.

Njene slike se odlikuju snažnim, originalnim izrazom i izvanrednim bogatstvom boja. Sačuvano je oko 200 njenih dela, od kojih su pojedina u vrhu srpskog slikarstva i ravna su evropskim majstorima tog vremena, poput slika „Resnik“, „Notr Dam“, „Autoportret“, „Bulonjska šuma“. U Srbiji svog doba najsnažnije se vezala za modernu umetnost i anticipirala je njen dalji razvoj.

Bila je i suosnivač „Kola srpskih sestara“ (s Branislavom Nušićem).

Preminula je 3. aprila 1915. godine od tifusa kojim je zaražena dok je kao bolničarka negovala ranjene srpske vojnike u Prvom svetskom ratu u valjevskoj bolnici.