Čačak u gvozdeno doba

Nova tehnologija otkrila je ne samo civilizaciju u jugozapadnoj Srbiji pre 25 vekova, već i simbole moći i statusa tadašnje elite

Реконструисан изглед хумке из Атенице (Фотографије Архива Народног музеја у Чачку)

Savremena istraživanja otkrila su da je u nekim krajevima današnje Srbije postojala izgrađena civilizacija još pre dve i po hiljade godina.

Karakterističan primer je Čačak i okolina, ali i Požega, pa i Novi Pazar. U petom i šestom veku pre nove ere, koje danas označavamo kao gvozdeno doba, postojale su jake trgovačke veze sa zemljama Mediterana.

Tadašnja elita, vladajući sloj u društvu želeo je da svoj status pokaže i odgovarajućim dragocenostima tog doba, kao što su zlato, ćilibari i vredne tkanine. Ovdašnji gospodari kupovali su kvalitetnu i skupocenu robu, nosili odeću od visokokvalitetnog tekstila, a nisu oskudevali ni u predmetima od zlata. Katarina Dmitrović, kustoskinja i arheolog Narodnog muzeja u Čačku, objašnjava da se do takvih saznanja došlo zahvaljujući novim tehnologijama, koje omogućavaju rekonstrukciju događaja u arheološkoj nauci. Savremenim analizama se s velikom preciznošću određuje sastav metala, keramike, DNK, radiokarbonskih datuma i starost tih predmeta.

Idealni prikaz dvokolice s lokaliteta kod Čačka

Ona pojašnjava da je tekstil nađen u Atenici, mestu u blizini Čačka, bio predmet specijalističke analize koleginice iz Padove. Reč je finoj vunenoj tkanini, a prema prepletu zna se da potiče iz radionica na Mediteranu, verovatno Grčke. Takva skupocena roba bila je simbol statusa.

Ipak, na osnovu postojećih podataka teško je proceniti nivo razvijenosti ovog mesta, koji je svakako bio niži od onog u zemljama na Mediteranu. Najverovatnije su u unutrašnjosti Balkana postojale zajednice stočara, dok su na čvorištima – raskrsnicama puteva postojale razne društvene aktivnosti, verovatno i naselja, koja još uvek nisu otkrivena.

Praistorijske nadzemne humke u čačanskoj Atenici jedan su od najznačajnijih arheoloških lokaliteta, ne samo Srbije već i cele Evrope. Postoji još jedan manje poznat Kraljevske stolice. Na tom lokalitetu otkriveni su kneževski grobovi. Dve humke su iskopavane i istraživane 1958. i 1959. godine u organizaciji čačanskog muzeja i Arheološkog instituta u Beogradu pod rukovodstvom Milene Đuknić i Borislava Jovanovića. Arheološka građa se čuva i izlaže u Narodnom muzeju Čačka.

Deo rekonstruisanog ambijenta Atenice

Naša sagovornica objašnjava i zašto su ova saznanja važna za rekonstrukciju života čoveka i njegovog okruženja, razvoja, nivoa tehnoloških dostignuća, estetskih kriterijuma…

– Praistorija je, iako veoma intrigantna savremenom čoveku po nesvakidašnjoj materijalnoj i duhovnoj kulturi, u isto vreme i prilično nepoznata i strana kategorija. Kako bismo humke iz Atenice približili prvo lokalnoj zajednici, ali i široj publici, započeli smo rekonstruisanje mnogih predmeta i celina savremenim digitalnim tehnikama, da bismo oživeli često fragmentovane predmete iz muzejskih vitrina. Za početak urađena je idealna 3D rekonstrukcija jedne od humki – kaže Katarina Dmitrović.