IFIMES: Hrvatska na svojevrsnoj prekretnici?

Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES) iz Ljubljane, redovno analizira događanja na Bliskom istoku i Balkanu. Međunarodni institut IFIMES povodom 2. kruga izbora za predsednika Republike Hrvatske, koji će se održati 5. siječnja/januara 2020.godine, objavljuje analizu aktualnih predizbornih događanja. Iz opsežne analize „Predsednički izbori u Hrvatskoj 2020: Hrvatska na svojevrsnoj prekretnici?“ izdvajamo najzanimljivije delove.

Drugi krug izbora za predsednika Republike Hrvatske održaće se 5. siječnja/januara 2020.godine. Republika Hrvatska ima oko 4,1 miliona stanovnika, birača sa pravom glasa je 3.854.747. Izvan Republike Hrvatske, odnosno u dijaspori i bez prebivališta u Hrvatskoj je 176.843 birača.

U 2. krug izbora kao kandidati za predsednika Republike Hrvatske plasirali su se: ● Zoran Milanović 29,55%  (Socijaldemokratska partija Hrvatske – SDP) ● Kolinda Grabar Kitarović 26,65% (Hrvatska demokratska zajednica – HDZ).

Hrvatska se nalazi u dubokoj društvenoj krizi. Državu karakteriše visok stepen organizovanog kriminala i korupcije te slabo funkcionisanje pravosudnog sistema i jako obaveštajno podzemlje te snažan uticaj Rimokatoličke crkve (RKC). Prvi predsednik Republike Hrvatske bio je Franjo Tuđman (1991-1999), čije su (ne)sporne zasluge na stvaranju samostalne hrvatske države.  Međutim, to je samo delimično tačno, jer su sve države na prostoru bivše SFRJ nastale prvenstveno zbog povoljnog međunarodnog konteksta, koji je posledica pada Berlinskog zida, raspada Sovjetskog saveza te volje u međunarodnoj zajednici, pre svega, velesila da priznaju novonastale države. Dakle, iako su države u regiji formalno održale referendume o nezavisnosti, one su nastale prvenstveno kao posledica volje međunarodnog faktora. Činjenica je, da na svetu postoji približno 900 naroda, ali ne i toliko država. Njegovom vladanju pripisuju se mnogobrojni nedostaci posebno autokratsko vođenje države, čije se posledice još uvek osećaju posebno u segmentu organizovanog kriminala, korupcije i sprovedene „tajkunizacije“ hrvatske privrede.

Drugi predsednik Republike Hrvatske Stjepan Mesić (2000-2010) nasledio je teško breme Tuđmanove političke zaostavštine. Imao je viziju i uspeo je napraviti značajne iskorake u afirmaciji Hrvatske u regiji i svetu i podstaći borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije te obaveštajnog podzemlja. Pri tome je uspeo prekinuti izolaciju Hrvatske i vratiti je na put integracija u EU i NATO te afirmisati antifašizam kao jednu od temeljnih vrednosti savremene Hrvatske. Činjenica je, da nije u potpunosti uspeo eliminisati posledice Tuđmanove vladavine zbog prisutnosti značajnijeg broja nekadašnjih Tuđmanovih kadrova u hrvatskoj politici, vlasti i sigurnosno-obavještajnom sastavu, koji su vrlo često lični ili stranački (HDZ) interes postavljali ispred državnog. U Hrvatskoj je još iz razdoblja osamostaljivanja neprekidno prisutna pojava „kriminalizacija politika i politizacija kriminala“.

Predsednik Ivo Josipović (2010-2015) tokom vođenja države pokušao je biti izvan stranački. Prema ocenama analitičara nije pravio strateške greške, pripisuje mu se neodlučnost. I Josipoviću se kao i drugim hrvatskim dužnosnicima zamera, da su nedovoljno iskoristili mogućnosti hrvatskog članstva u EU i NATO-u te zanemarili privredni oporavak države. Josipović je značajno doprineo regionalnoj stabilnosti i ugledu Hrvatske u svetu.

Predsednica Kolinda Grabar Kitarović (2015-2020) tokom vođenja države nije odstupala od matrice HDZ-a. Iako se od nje puno više očekivalo u smislu da dolazi iz generacije mlađih hrvatskih političara često je delovala vrlo rigidno, kao nijedan dosadašnji hrvatski predsednik. Pokušavala se „dodvoravati“ svim segmentima hrvatskog društva i međunarodnim činiocima. Tako je pokušala biti „simpatična“ i fašistima i antifašistima. Jedino je uspela Republiku Hrvatsku zajedno sa hrvatskim premijerom Andrejom Plenkovićem (HDZ) približiti Rusiji uprkos sankcijama EU i SAD. Grabar-Kitarović nije doprinela regionalnoj stabilnosti i ugledu Hrvatske u svetu. Hrvatska ima slabe političke odnose skoro sa svim svojim susedima, posebno sa Bosnom i Hercegovinom, Srbijom ali i sa Slovenijom, sa kojom je zajedno članica EU i NATO-a. To će sasvim sigurno otežati odnosno problematizovati hrvatsko predsedavanje EU u regiji.

Izborna kampanja protiče u znaku mnogobrojnih uvreda, dezinformacija i brojnih ličnih napada. Vrlo je malo jasno artikulisanih političkih sadržaja. Najgore od svega je, što se cela kampanja uglavnom koncentrisala na to ko je veći Hrvat i na dominaciju ideološkim temama, a ne programskim sučeljavanjima. Osim toga, kandidati uopšte nisu u dovoljnoj meri pokrenuli pitanjaspoljne politike i nacionalne sigurnosti, iako su spoljna politika i sigurnosno-obaveštajni sektor važan deo predsedničkih ovlašćenja. Predsednički izbori se održavaju u vreme božićno-novogodišnjih praznika što u osnovi više odgovara političkoj desnici i HDZ-u, jer je u tom periodu masovan dolazak hrvatske dijaspore u domovinu i time mogućnosti da sudeluju na izborima. Relevantna istraživanja pokazuju, da je hrvatska dijaspora tradicionalno naklonjena HDZ-u kao i Hrvati iz Bosne i Hercegovine.

Najveća hipoteka Grabar-Kitarović je sudelovanje u Sanaderovoj Vladi i propušteni mandat predsednice Republike Hrvatske 2015-2020. Vlada premijera Ive Sanadera (HDZ), čija je ministarla inosatranih poslova bila Kolinda Grabar Kitarović verovatno predstavlja najkorumpiraniju Vladu u kojoj je čak sedam ministara, uključujući premijera Sanadera, optuženo za krivična dela. To je velika hipoteka i breme za Grabar-Kitarović u njenoj sadašnjoj izbornoj kampanji, jer je HDZ-u kao jedinoj političkoj stranci u Hrvatskoj pravosnažno presuđeno za korupciju, a Ivo Sanader je ovih dana nepravosnažno osuđen na još jednu kaznu zatvora od šest godina. Još uvek se u toj stranci (ne)uspešno odvija proces dekriminalizacije. Istrage, koje se vode protiv HDZ Hrvatske moraće se proširiti na HDZBiH, jer su utemeljene sumnje da se radi o budžetskim proneverama miliona hrvatskih kuna poreskih obveznika, koje su se odvijale preko HDZBiH i dela njegovog čelništva.

Zoranu Milanoviću se spočitava, da je slabo vodio Vladu Republike Hrvatske u razdoblju 2011-2016. Isto se spočitava i aktuelnom hrvatskom premijeru Andreju Plenkoviću te nespremnost Hrvatske za predsedavanje u EU u prvoj polovini 2020. godine, te pogoršanje odnosa sa skoro svim susednim državama. Za vreme premijerskog mandata Milanović je nekoliko puta pokazao svoju bahatost, kako kod kuće, tako i na međunarodnoj sceni. I ništa blaža nije bila njegova retorika prema službenom Beogradu niti o događajima u BiH. Ali Milanović je sada i biološki i politički zreliji i ako pobedi, moraće ispuniti barem neka svoja „tolerantna obećanja“ prema svim progresivnim činiocima u Hrvatskoj, regiji i Evropi. Potrebno je zaustaviti proces masovnog iseljavanja iz Hrvatske, jer je talas iseljavanja do sada „odneo“ više mladih života nego Drugi svetski i Domovinski rat zajedno. To je nastavak drugog egzodusa koji HDZ čini. Prvi je učinjen prema Srbima ratnim merama/delovanjem, a drugi prema Hrvatima ekonomskim razlozima/uništenjem.

Analitičari smatraju, da je došlo vreme da Hrvatska okonča razdoblje nacionalnog romantizma. Hrvati imaju svoju nacionalnu državu, osigurati moraju njenu budućnost za generacije koje dolaze. Novoizabrani predsednik moraće se suočiti sa brojnim problemima. Naglašavanje istorijskih podela i tenzija među Hrvatima je vraćanje u prošlost. Hrvatskoj je potrebna izvjesnija budućnost. I drugi narodi imaju svoje istorijske podele, ali retko ko naglašava i idealizuje mračnu prošlost na račun svoje budućnosti kao što je to u slučaju Hrvata i Hrvatske. Takva politika vodi državu u stanje štetnih ideoloških podela i povećanje tenzija čak i sukoba sa manjinskim etničkim zajednicama i susedima. Zbog toga predsednički izbori mogu predstavljati svojevrsnu prekretnicu za Republiku Hrvatsku.

_________________________________________________________________________________