Šta se dešava na Severu Kosova?

Nakon 1999. godine, snage KFOR-a (međunarodne oružane snage pod vođstvom NATO-a) dobile su mandat od UN Rezolucijom 1244 za čuvanje reda i mira. Rezolucijom je bilo predviđeno povlačenje srpskih (jugoslovenskih) vojnih i policijskih snaga, ali i (demilitrazacija) raspuštanje tzv. OVK. Mir se uspostavlja, a na terenu zaraćene strane povlače, osnosno raspuštaju militarne snage i jedine oružane snage su međunarodne.

Od 1999. godine do 2013. godine i Briselskog sporazuma postoje dva paralelna sistema. Na skoro celoj teritoriji Kosova i Metohije funkcionišu albanske (kosovske) policijske snage. Na Severu Kosova, koji od ostatka ove teritorije razdvaja reka Ibar, se nalaze četiri srpske opštine (Severna Kosovska Mitrovica, Zvečan, Leposavić i Zubin Potok) gde ostaje srpska policija, funkcionišu srpski sudovi i lokalni izbori se održavaju prema zakonima Republici Srbije.

Za Kosovo i Metohiju svi imaju rešenje. A kada dođu teški trenuci, odjednom svi ćute. Čini mi se da većina ljudi ne zna uopšte stanje na terenu. Da bismo krenuli da nudimo rešenja, prvo je potrebno znati šta rešavamo. Ovim tekstom želim da razjasnimo ljudima šta se trenutno dešava na Severu Kosova. 

Pored četiri severne opštine postoji još osam srpskih opština rasutih po teritoriji Kosova i po Metohiji (Ranilug, Štrpce, Novo Brdo, Gračanica, Klokot i Parteš) tzv. enklave uz još neka manja mesta koja nemaju status opština (Osojane, Goraždevac…). Ljudi u Srbiji često ne znaju, ali veći broj Srba živi po enklavama, nego na Severu Kosova.

Sever Kosova je zbog geografske kompaktnosti i direktne povezanosti sa ostatkom Srbije bio pod manjim pritiskom albanske vlasti. Ova teritorija i stanovištvo su sačuvani pre svega zahvaljujući Oliveru Ivanoviću koji je nakon povlačenja srpskih snaga bezbednosti, organizovao ljude za odbranu, ali i pregovorao sa albanskim i međunarodnim predstavnicima. Albanske bezbednosne snage nikada nisu mogle da probiju i obezbede prisustvo na Severu. Svaki put Srbi su nenasilnim otporom sprečavali update.

Cilj ovog teksta jeste da istaknem sažeto najbitnije činjenice za trenutnu krizu na Severu Kosova, a ne da ispišem istoriju dešavanja na ovom području, niti da promovišem bilo čije, pa ni moje političke stavove vezane za pitanje Kosova i Metohija.

2013. godine Dačić i Vučić potpisuju Briselski sporazum kojim povlače srpsku policiju, gase pravosuđe i pristaju da se lokalni izbori sprovode u okvirima tzv. Kosovskog (albanskog) sistema, a za uzvrat će doći do formiranja Zajednice srpskih opština – ZSO (pobrojanih 12 opština) koja nema nikakvih ozbiljnih ovlašćenja. Samo lokalna ovlašćenja uz zdravstvo i obrazovanje, a ni kao takva nikada do sada nije formirana. Policijske strukture Srbije se integrišu u policijske snage Kosova, uz dogovor da na delovima sa srpskom većinom Srbi čine većinu u tim policijskim snagama.

Savo Manojlović Foto: Kristijan Balan

Zajednica srpskih opština nikada nije formirana. U decembru 2022. godine, na zahtev Vučića Srbi se povlače iz institucija, skidaju uniforme i povlače iz policije i napuštaju kosovske institucije. Na Severu Kosova se postavljaju barikade i traži se formiranje ZSO. Navedenu situaciju koriste kosovske (albanske) snage i po prvi put se razmeštaju specijalne snage na Severu Kosova i formira 5 baza. Iako se kao jedan od zahteva blokada ističe povlačenje specijalnih jedinica, barikade na zahtev Vučića se raspuštaju i po prvi put posle 22 godina od dolaska međunarodnih trupa imate militarizovane snage kosovskih Albanaca na Severu Kosova. Zbog izlaska Srba iz institucija i bojkotovanja izbora, biraju se Albanci na izborima kao predstavnici četiri opštine na Severu.

Prošlog petka u momentu kada je deo ljudi na Severu Kosova uglavnom ucenom odveden na miting SNS-a u Beograd došlo je do upada u zgrade opština na Severu.

U januaru ove godine, Kreni – Promeni je uz eksperte iz Udruženja za zaštitu ustavnosti i zakonitosti izašao sa predlogom i argumentima da je prvi uslov da se spreče bilo kakvi sukobi demilitarizacija Severa Kosova – povlačenje kosovskih (specijalnih) jedinica ROSU, čije je prisustvo u suprotnosti sa svim dosadašnjim sporazumima i rezolucijama.

Savo Manojlović

P.S. Neka ovaj tekst bude moj mali vid solidarnosti sa mojim prijateljima, ali i svim obespravljenim ljudima na Kosovu i Metohiji koji žive u teškim uslovima i doprinos čuvanju uspomene na Olivera Ivanovića patrioti koji je uvažavao Albanci i koga su poštovali Albanci, evropejcu koji je s oružjem branio pravo svog naroda na postojanje, ratniku koji je pregovorao govoreći četiri jezika (srpski, albanski, engleski i italijanski) i čoveku koji je jedan od najzaslužnijih što Srbi na Severu Kosova uopšte postoje.

_________________________________________________________________