Tri decenije od odlaska „fiće“

Posle 30 godina koliko se u kragujevačkoj fabrici Crvena zastava proizvodila najpre Zastava 600, pa 750 i na kraju 850, 18. novembra 1985, sa fabričkih traka sišao je poslednji fića“. Tokom tri decenije, koliko se proizvodio ovaj automobil koji je vremenom postao simbol posleratne samoupravne Jugoslavije, sa montažnih traka od 1955. godine sišlo je ukupno 923.487 primeraka ovog popularnog “fiće”.

Mada je Crvena zastava tokom šezdesetih i sedamdesetih po licenci italijanskog Fiata sklapala, Fiat 1100,1300, 850,128… ili proizvodila sopstenene modele Zastava 101, Yugo i Florida, “fića” je bio i ostao najpopularniji model kragujevačke fabrike i jugoslovenske automobilske industrije uopšte. Ovaj automobil, nastao na osnovu fiatovih modela 500 “topolino” i Fiat 600 bio je prvo vozilo u većini jugoslovenskih porodica. Na drugoj strani predstavljao je i nezaobilazni službeni automobil u većini državnih službi poput milicije, inspekcija, komunalnih preduzeća, a na njemu je prva zsaobraćajna znanja stekla većina Jugoslovena budući da je masovno korišćen za obuku vozača u auto-školama širom nekadašnje SFRJ.

U početku su se vozila u Zastavi samo montirala, da bi se postepeno počelo i sa proizvodnjom delova. Prvi model, Zastava 600, imao je motor od 633 cm³ i snage 22 KS. Maksimalna brzina vozila bila je 60 km/č. Zastava je 1960. u svoju ponudu uvrstila i Fijat 600D sa motorom od 767 cm³ i snage 18 kW koji nazvan Zastava 750. Maksimalna brzina vozila bila je 110 km/č. Prednje vešanje je bilo originalno – lisnate opruge su kao stabilizator postavljene između prednjih točkova, dok su amortizeri bili gasni. Godine 1970.

Fijat je, nakon 15 godina, prekinuo proizvodnju modela 600 i 600D, dok je u Zastavi proizvodnja ovih modela nastavljena, uz izvesna poboljšanja dizajna. Tokom sedamdesetih godina 20. veka u fabrici je proizveden model 750M sa motorom od 795 kubika i termostatski kontrolisanim sistemom za hlađenje. Model 750 C (specijal) počeo se proizvoditi 1979., sa instrument tablom dizajniranom po uzoru na tablu u Fijatom 126 (uključujući i obrtomer), novim upravljačem i motorom od nepunih 30 KS koji je mogao razviti brzinu od 120 km/č. Osamdesetih godina izašla je verzija 850, sa motorom od 31 KS i 848 kubika i maksimalnom brzinom od 124 km/č. To je prvi model u koji su ugrađene disk kočnice. Oba automobila su se proizvodila do 1985. i to u verzijama „L“, „LE“ i „SC“. Nakon toga, licenca je prodata turskoj fabrici Tofaš, koja je te modele proizvodila do devedesetih godina 20. veka.

Zaljubljenici u auto-moto sport i dan danas se rado sećaju i prepričavaju trke nacionalne klase u kojoj su se nadmetrale “budžene fiće”, a koje su predstavljale ujedno i prvi stepenik u trkačkoj karijeri mnogih jugoslovenskih automobilskih asova.Što je uostalom ovekovečeno i u kultnom filmu Gorana Markovića Nacionalna klasa.

Da popularnost “fiće” ne prestaje ni posle tri decenije od kada je prestao da se proizvodi svedoči i podatak da u većini država nastalih na ruševinama SFRJ postoje klubovi ljubitelja ovog automobila koji organizuju okupljanja širom bivše Jugoslavije.

_______________________________________________________________________